ویژگی های عمومی اقلیم ناحیه متاثر از شرایط کلی حاکم بر اقلیم منطقه است و تفاوتهای جزئی بیشتر ناشی از موقعیت و تاثیر عوامل جغرافیایی و طبیعی نواحی است. شهر ارومیه از نظر اقلیمی در ناحیه ای قرار گرفته است که در فصول گرم و سرد سال تحت تاثیر توده های هوای متفاوتی قرار می گیرد.این ناحیه در تابستان تحت تاثیر نفوذ توده هوای تروپیکال بری از جنوب شرقی ،توده هوای تروپیکال بری از جنوب غربی ،توده هوای تروپیکال بحری از غرب مدیترانه ، توده هوای قطبی از شمال و شمال غرب دریای سیاه و توده هوای مدیترانه ای از جنوب غربی و غرب قرار گرفته و در زمستان تحت تاثیر نفوذ توده هوای بری تر و پیکال از جنوب غربی ، توده هوای مدیترانه ای از غرب ، توده هوای بحری از غرب و شمال غربی، توده هوای قطبی از شمال شرقی و توده هوای بری شمالی از شمال می باشد. در این ناحیه ، تسلط و استقرار سیستم پرفشار آزروس در تابستان موجب خشکی هوا شده و در مقابل ، استقرار سیستم های کم فشار بر روی ناحیه در زمستان موجب نفوذ ابرهای باران زای اقیانوس اطلس و مدیترانه ای به آن می شود .این وضعیت به همراه امتداد یک دیواره کوهستانی مرتفع در غرب ارومیه ، که از نفوذ جریان های هوای مرطوب به شرق این دیواره جلوگیری می کند کوهستانی بودن ناحیه و کاهش شدید دمای هوا و ... باعث می شود تا بخش قابل توجهی از بارش زمستانی ابرها به صورت برف باشد.مجموعه ی این ویژگی ها ، ناحیه ارومیه را دارای اقلیم مدیترانه ای با چهار فصل مشخص می کند ، ضمن آن که ناحیه به تبع نفوذ جریان های هوایی فوق الذکر ، در طول سال دارای نوسانات نسبتا شدید اقلیمی و آب و هوایی می باشد.
بیشترین میزان وزش باد در شهر ارومیه در طول سال ، از جهت غرب و نیز از جهت شمال شرقی به شهر می وزند و پس از آنها بادهایی هستند که از جهت جنوب شرقی و جنوب ، شهر را تحت تاثیر قرار می دهند ، ضمن آنکه کمترین میزان وزش باد در شهر از جهت شمال آن می باشد.از نظر فصلی، بیشترین مقدار وزش باد در این شهر به ترتیب مربوط به فصول بهار ، تابستان ، پاییز و زمستان می باشد.در دو فصل بهار و پاییز ، میزان وزش بادهای شرقی و غربی در شهر در حالت تعادل و موازنه نسبی است ، در حالیکه در تابستان بادهای شرقی و در زمستان بادهای غربی باد غالب شهر هستند.از نظر ساعات شبانه روز ، نزدیکی شهر به دریاچه ارومیه و اختلاف دمای خشکی و آب در طول شبانه روز موجب بروز بادهای منظم و مختلف الجهت در شب و روز بین شهر و دریاچه می شود.در فصل تابستان ، به علت غلبه بادهای شرقی ، اکسیژن و هوای تازه بیشتری از دریاچه به طرف شهر می وزد و کل شهر و نیز اراضی زراعی و باغات اطراف آن را تحت تاثیر قرار می دهد.از نظر شدت وزش باد ،متوسط حداکثر سرعت باد در شهر در حدود 7.7 نات است که از جهت جنوب غربی به سمت شمال شرقی در ماه های فروردین و اردیبهشت می وزد.در مجموع ، راستای اصلی وزش باد در شهر ارومیه شرقی - غربی است، هرچند جهت غالب باد ناحیه از نظر مقدار وزش سالانه و سرعت باد ، از سمت غرب می باشد. ویژگی های مربوط به جهت ، شدت ، میزان و زمان وزش باد در شهر از جمله عواملی است که در عیین جهت استقرار بهینه ی ساختمان ها )برای استفاده از تابش آفتاب در زمستان و ایجاد کوران باد در تابستان( و معابر باید مورد توجه قرار گیرد.از این رو با توجه به این که باد غالب شهر عمدتا در ماه های سرد سال و از جهت غرب می وزد و نیز برای استفاده از بادهای خنک )دریا به خشکی( که در تابستان از شرق به طرف شهر می وزد بهتر آن است که جهت اصلی ساختمان ها هرچه کمتر به طرف غرب بچرخد و لذا بهترین جهت برای استقرار ساختمان ها و معابر،محور جنوب شرقی -شمال غربی با 12 درجه انحراف به طرف شرق است که در این موقعیت،در فصل زمستان سایه ها به حداقل می رسد.دامنه نوسان تغییر این محور از 45 درجه به سمت شرق تا 20 درجه به سمت غرب،محدوده مناسب استقرار ساختمان ها در این ناحیه را نشان می دهد.
اطلاعات ایستگاه سینوپتیک ارومیه در یک دوره 11 ساله آماری حد فاصل 1373 تا 1383 نشان می دهد که متوسط میزان بارندگی سالیانه در این شهر 287.3 میلیمتر بوده که حداکثر آن در سال 1373 با 485.9 میلیمتر و حداقل آن در سال 177 با 187.7 میلیمتر اتفاق افتاده است. در همین دوره آماری بالاترین بارش در فصل بهار با 120.2 میلیمتر ، در فصل زمستان با 84 میلیمتر ، در فصل پاییز با 66.1 و در فصل تابستان با 17 میلیمتر صورت گرفته است. طبق اطلاعات مندرج در طرح جامع ناحیه ارومیه ، میانگین میزان بارندگی در شهر ارومیه در طول یک دوره ی سی ساله بالغ بر 357.4 میلیمتر بوده است، ضمن آن که اطلاعات سازمان آب منطقه ای استان ،این میزان را برای یک دوره ی بیست و پنج ساله 375.3 میلیمتر نشان می دهد.در هر حال ، طبق نقشه منحنی های همباران ناحیه ارومیه ، مقدار بارش در این ناحیه بین حدود 700 میلیمتر در ارتفاعات غرب ارومیه و 300 میلیمتر در حوالی دریاچه ارومیه در نوسان است که شهر ارومیه در محدوده ی بین 300 تا 400 میلیمتر باران قرار می گیرد.
بر پایه ی اطلاعات دوره ی یازده ساله 1373 تا 1383 در مورد دمای هوای شهر ارومیه می توان نشان داد :در این دوره ی زمانی ،متوسط میانگین دمای ماهیانه در طول سال 11.7 درجه سانتی گراد است که دامنه تغییرات آن بین حداکثر 24.1 درجه سانتی گراد در مرداد ماه و حداقل 1- درجه سانتی گراد در بهمن ماه قرار دارد. در این دوره ی زمانی ،دامنه ی تغییرات حداکثر مطلق دمای هوای شهر بین حداکثر 37.4 درجه سانتی گراد در سال 1382 و حداقل 33.4 درجه سانتی گراد در سال 1376 می باشد که متناظر با متوسط 35.6 درجه سانتی گراد برای کل دوره ی زمانی است. دامنه ی تغییرات اندازه ی حداقل مطلق دمای هوای شهر ارومیه در این دوره ی زمانی بین 16.6 – درجه سانتی گراد در سال 1383 و 7.8 - درجه سانتی گراد در سال 1377 قرار دارد که متوسط متناظر با آن در کل این دوره ی زمانی 12.7 - درجه سانتی گراد است.در سال های این دوره ی زمانی ، اندازه ی حداقل مطلق دمای هوا در دو سال مربوط به آذر ماه ،در سه سال مربوط به دی ماه ،در چهار سال مربوط به بهمن ماه و در سال مربوط به اسفند ماه است. در این دوره ی زمانی ، میانگین حداکثر دما در ماه های سال بین حداکثر 16.4 درجه سانتی گراد در سال 1377 و حداقل 16.8 درجه سانتی گراد در سال 183 تغییر کرده است و متوسط متناظر با آن برای کل سال های این دوره زمانی 17.9 درجه سانتی گراد می باشد. به همین ترتیب ،میانگین حداقل دمای ماهانه در سال های این دوره ی زمانی با دامنه تغییرات بین حداقل 4.3 درجه سانتی گراد در سال 1383 و حداکثر 6.7 درجه سانتی گراد در سال 1377 دارای متوسطی حدود 5.5 درجه سانتی گراد می باشد. ماه های تیر و مرداد گرمترین و بهمن و اسفند سردترین ماه های سال هستند. ضمنا دامنه ی تغییرات نوسانات دمای هوای شهر در ماه های سال خیلی شدید نیست.لازم به ذکر است به علت وجود دریاچه ارومیه در نزدیکی شهر و رطوبت حاصل از آن ،سرمای هوای شهر خیلی سوزنده نبوده و با راحتی نسبی قابل تحمل است. همین ویژگی باعث می شود تا دمای شهر در تابستان نیز معتدل بوده و دارای رطوبت مناسبی باشد.
تعداد روزهای یخبندان
در طول دوره ی زمانی یازده ساله 1373 تا 1383 ، تعداد روزهای یخبندان شهر ارومیه بین حداقل 90 روز در سال 1377 و حداکثر 118 روز در سال 1376 متغیر بوده است که متوسط سالانه متناظر با آن 107 روز می باشد.دوره ی زمانی یخبندان این شهر از آبانماه شروع و تا فروردین ماه ادامه می یابد و بیشترین شدت آن مربوط به ماه های دی و بهمن است که بطور متوسط 28 روز از هر ماه یخبندان است.اندازه ی این متوسط برای ماه آبان 4.8 روز ، آذر 19.8 روز ،اسفند 21.8 روز و فروردین 4.7 روز است.
بررسی وضعیت آب و هوایی و اقلیمی منطقه نمایانگر آن است که از نظر رطوبت چهار حالت طبقه بندی شده )خشک - نیمه خشک - نیمه مرطوب و مرطوب( در این منطقه دیده می شود.مقدار رطوبت نسبی ماهانه بین 34 درصد تا 81 درصد است.در صورتیکه میزان رطوبت مطلق ماهانه پایین تر از 34 درصد و بالاتر از 81 درصد است. بطور کلی متوسط رطوبت نسبی ماهانه در طی یک دوره ده ساله نشان می دهد که این منطقه از نظر رطوبت نسبی جزء دسته نیمه مرطوب می باشد و میانگین سالانه رطوبت نسبی بالاتر از صد منطقه خشک و تقریبا پایین تر از منطقه مرطوب است و حدود 56.5 درصد می باشد.